Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που πολλές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, όπως και η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν είναι η εμφάνιση δημοσιονομικού ελλείμματος, πραγματοποιούν δηλαδή περισσότερα έξοδα απ’ όσο τους επιτρέπουν τα έσοδά τους. Προκειμένου να γίνει κάλυψη αυτής της διαφοράς, οι κυβερνήσεις καταφεύγουν σε δανεισμό. Ο δανεισμός αυτός μπορεί να γίνει τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο και από το εξωτερικό. Πολλές φορές όμως, ο εσωτερικός δανεισμός, δεν μπορεί να καλύψει όλη την διαφορά ή ακόμα και  να δημιουργήσει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας, για αυτό το λόγο συχνά τα κράτη προτιμούν τον εξωτερικό δανεισμό. Ο εξωτερικός δανεισμός πραγματοποιείται με έκδοση ομολόγων στις «Αγορές». Όταν όμως μία χώρα χάσει την αξιοπιστία της, συχνά είναι αδύνατος ο δανεισμός από τις «Αγορές» με επιτόκιο που είναι σε λογικά πλαίσια. Προκειμένου να αποφευχθεί η «κρατική πτώχευση», που θα είχε αρνητικές συνέπειες τόσο για την ίδια τη χώρα, όσο και για τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος, η δανειοδότηση γίνεται από απευθείας δάνεια από άλλες χώρες ή οργανισμούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου οργανισμού είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), γνωστό και ως «Ταμείο». Το ΔΝΤ, είναι ένας  διεθνής οργανισμός που ιδρύθηκε το 1945. Αποτελείται από 186 κράτη-μέλη και έχει ως έδρα την Ουάσιγκτον.

Συνεπώς, για μία χώρα που δεν έχει άλλο τρόπο χρηματοδότησης, το ΔΝΤ αποτελεί δανειστή έσχατης ανάγκης. Ιδίως στα χρόνια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, γινόταν συνεχώς αναφορά στον συγκεκριμένο οργανισμό. Επομένως, ένα εύλογο ερώτημα που θα μπορούσε να θέσει κάποιος είναι, τι κίνητρα έχει το ΔΝΤ  για να βοηθήσει μία χώρα;

Βασικές Λειτουργίες

1. Εποπτεία

Προκειμένου να διατηρηθεί η σταθερότητα του διεθνούς νομισματικού συστήματος, το ΔΝΤ παρακολουθεί και εξετάζει τις περιφερειακές και διεθνείς οικονομικές και χρηματοοικονομικές εξελίξεις και τις προοπτικές ανάπτυξης η μη που ενδέχεται να υπάρξουν. Η ανάλυση  και αξιολόγηση αυτών γίνεται μέσω  των εκθέσεων της Παγκόσμιας Οικονομικής Προοπτικής και των καπιταλιστικών αγορών στην Έκθεση Παγκόσμιας Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Μέσω αυτών, ελέγχεται η οικονομική και χρηματοοικονομική πολιτική της κάθε χώρας, παρέχονται συμβουλές στα 186 κράτη-μέλη του για την φορολογική, νομισματική και συναλλαγματική πολιτική τους  και προειδοποιούνται  για τους πιθανούς κινδύνους οικονομικών και χρηματοοικονομικών κρίσεων με στόχο την αποφυγή τους.

2. Δανεισμός

Παρόλα αυτά, για διάφορους και ποικίλους λόγους, η εξάλειψη όλων των κρίσεων είναι αναπόφευκτη. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, σε περίπτωση που μια χώρα αντιμετωπίσει προβλήματα στο ισοζύγιο της, το ΔΝΤ μπορεί να της προσφέρει χρηματοοικονομική στήριξη προκειμένου να της δώσει χρόνο να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες ανισορροπίες και να ανακτήσει πάλι την εμπιστοσύνη της στις «Αγορές». Τα κράτη μέλη προς δανειοδότηση οφείλουν όμως να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες και πολιτικές (Αρχή της Αιρεσιμότητας) και να διασφαλίζουν ότι θα επιστρέψουν το κεφάλαιο του δανείου, συν το εκάστοτε τόκο, εφαρμόζοντας τις μεταρρυθμίσεις που έχει συμφωνηθεί καθ’ όλη την διάρκεια του προγράμματος. Ακόμη, τo πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης που θα εφαρμοστεί αποτυπώνεται σε μια «Επιστολή Προθέσεων» και περιγράφεται λεπτομερώς στο συνημμένο «Μνημόνιο Συναντίληψης», ενώ το δάνειο παρέχεται με σταδιακές δόσεις κατά την διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι οι πόροι του ΔΝΤ προέρχονται από τις εισφορές κρατών-μελών μέσω καταβολής ποσοστώσεων (quotas), ανάλογα με το  σχετικό μέγεθος τους στην παγκόσμια οικονομία, τα διαθέσιμα σε χρυσό που κατέχει, από δάνεια που λαμβάνει και από άλλες εισφορές. Όσο μεγαλύτερη εισφορά καταβάλει μία χώρα τόσο μεγαλύτερη δύναμη έχει στην λήψη αποφάσεων.

Βασικοί στόχοι

Οι συνοπτικοί στόχοι του ΔΝΤ είναι οι εξής:

• Η προώθηση της διεθνούς νομισματικής συνεργασίας.
• Η ομαλή διεξαγωγή  και ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου.
• Η προώθηση υψηλών ποσοστών απασχόλησης και σταθερής οικονομικής ανάπτυξης.
• Η προώθηση σε διεθνές επίπεδο της συναλλαγματικής σταθερότητας και τάξης.
• Ο περιορισμός τόσο του βαθμού όσο και της χρονικής διάρκειας των σοβαρών ανισορροπιών στα ισοζύγια των κρατών-μελών.
• Η εδραίωση της εμπιστοσύνης των κρατών μελών του μέσω της προσωρινής διάθεσης πόρων του ΔΝΤ στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν επείγουσες συναλλαγματικές ή άλλες ανάγκες που αφορούν στα ισοζύγια πληρωμών τους.

                                          ΔΝΤ και Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης

Το ΔΝΤ, μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο και με την ίδρυση του, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και στην εξέλιξη της. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η προσπάθεια αντιμετώπισης των επιπτώσεων των πετρελαϊκών κρίσεων του 1973-1974 και του 1979 καθώς και των οικονομικών κρίσεων που ξέσπασαν το 2007/8, συμπεριλαμβανομένης και της κρίσης στην Ελλάδα.

Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα το 2010 αδυνατώντας να αντιμετωπίσει τα ελλείμματα της καταφεύγει στον δανεισμό από  την ΕΕ και το ΔΝΤ, υπογράφοντας το πρώτο «Μνημόνιο Συνεννόησης» ύψους 80 δις ευρώ. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφερθεί ότι ο δανεισμός ευρωπαϊκών χωρών γίνεται συνδυαστικά από το ΔΝΤ και την ΕΕ ενώ η εποπτεία των προγραμμάτων γίνεται από την «Τρόικα»  δηλαδή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν), την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Μέχρι τώρα η Ελλάδα έχει υπογράψει 3 Μνημόνια ύψους 310,7 δισ. Ευρώ με πολυετές προγράμματα δημοσιονομικής και διαρθρωτικής προσαρμογής με στόχο τη δραστική μείωση των δαπανών και αύξηση των εσόδων του Δημοσίου.

  Κριτική ΔΝΤ

Συμπερασματικά, η προστασία της διεθνούς οικονομικής σταθερότητας είναι εξαιρετικά σημαντική. Αυτό, γιατί μια οικονομική αστάθεια ή χρεοκοπία μιας χώρας  μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αθέτηση των πληρωμών σε προηγούμενους δανειστές, την  αποθάρρυνση επενδύσεων και γενικότερα την παρεμπόδιση της οικονομικής ανάπτυξης. Καθώς η διασύνδεση μεταξύ των χωρών είναι τεράστια, τα προβλήματα σε μια χώρα επηρεάζουν και το  σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος συγκεκριμένων χωρών, ή και συνόλου χωρών όπως η Ευρωζώνη ή ακόμα και ολόκληρου του κόσμου. Συνεπώς, προκειμένου να απαντηθεί και το ερώτημα που θέσαμε προηγουμένως, τα κίνητρα του ΔΝΤ για να γίνει δανειστής έσχατης ανάγκης είναι τεράστια, καθώς όταν πρόκειται για την προστασία της  οικονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας, κανένα κράτος δεν λαμβάνεται υπόψη μεμονωμένα.

Παρ’ όλα αυτά, στις μέρες μας, πολλοί και ιδίως οι χώρες που πλήττονται από την οικονομική κρίση, ισχυρίζονται ότι το ΔΝΤ έχει παρεκκλίνει από τον κύριο στόχο του που είναι  να προάγει την παγκόσμια σταθερότητα και να αντιδρά άμεσα στις οικονομικές κρίσεις, πριν αυτές εμφανιστούν. Ακόμη, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, οι μεταρρυθμίσεις που θέτει χαρακτηρίζονται ως «αντιαναπτυξιακές», με αρνητικές και σοβαρές επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών, στην άμβλυνση ανισοτήτων και γενικότερα της ίδιας της οικονομίας και της ανάπτυξη της.

Όπως γίνεται αντιληπτό , όπως και κάθε οργανισμός, έτσι και το ΔΝΤ έχει πολλές ατέλειες. Στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της διεθνούς κοινότητας, δημιουργεί καινούρια με αποτέλεσμα η παγκόσμια οικονομία να βρίσκεται  συνεχώς σε έναν φαύλο κύκλο.