Οι επικείμενες φορολογικές μεταρρυθμίσεις είναι ένα θέμα που το τελευταίο διάστημα κατακλύζει την επικαιρότητα. Σε τι όμως επηρεάζει η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ και ποια είναι η σημασία της μείωσης των φόρων στις επιχειρήσεις; Οι αποφάσεις για τη φορολογία είναι κάποιες από τις σημαντικότερες και παράλληλα πιο δύσκολες που έχει να λάβει μία κυβέρνηση, καθώς έχει να σταθμίσει διάφορους παράγοντες. Παρακάτω είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα απαντήσουμε:
Σε τι εξυπηρετεί η φορολογία; Ποια τα διαφορετικά είδη της και ποια είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτών; Τι συμβαίνει με την φορολογία στην Ελλάδα;
Χρησιμότητα Φορολογίας
Η κυβέρνηση μέσω της φορολόγησης συγκεντρώνει χρήματα για να καλύψει τις δημόσιες δαπάνες της σε διάφορους τομείς όπως η εκπαίδευση, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η παροχή δημοσίων αγαθών (υποδομές, εθνική άμυνα). Επιπλέον, το κράτος δανείζεται χρήματα από τις αγορές τα οποία πρέπει να αποπληρώνει. Ένα μέρος των φορολογικών εσόδων χρησιμοποιείται για την αποπληρωμή αυτού του χρέους στους δανειστές.
Σημαντικός σκοπός της φορολογίας αποτελεί επίσης και η άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των πολιτών. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς άτομα με μεγαλύτερο εισόδημα και μεγαλύτερη περιουσιακή κατάσταση πληρώνουν μεγαλύτερους φόρους. Ταυτόχρονα, τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα επωφελούνται αναλογικά περισσότερο από τα φορολογικά έσοδα με τη μορφή επιδομάτων, όπως και με την επιλογή δημόσιας από ιδιωτικής ασφάλισης υγείας.
Τέλος, μέσω αυτών των φορολογικών εσόδων η κυβέρνηση έχει την ικανότητα να κάνει επενδύσεις, γεγονός που τονώνει την οικονομία και την κάνει πιο ανταγωνιστική.
Σύστημα Φορολογίας
Οι φόροι είναι συγκεκριμένα χρηματικά ποσά που τα φυσικά πρόσωπα (πολίτες) καθώς και τα νομικά (επιχειρήσεις, σωματεία, συνεταιρισμοί, ιδρύματα) υποχρεούνται να καταβάλλουν στο κράτος.
Φορολογική βάση είναι το μέγεθος με το οποίο υπολογίζεται η φορολογική υποχρέωση. Παραδείγματα φορολογικής βάσης αποτελούν το εισόδημα ενός ατόμου, η περιουσία του ή οι δαπάνες του, όπως η αγορά ενός αυτοκινήτου, πάνω στην οποία θα επέλθει η φορολόγηση.
Φορολογικός συντελεστής είναι το ποσό του φόρου που αντιστοιχεί σε κάθε μονάδα φορολογικής βάσης. Αποτελεί δηλαδή το ποσοστό της φορολογικής βάσης που οφείλει το άτομο στο κράτος.
Αν πολλαπλασιάσουμε το φορολογικό συντελεστή με τη φορολογική βάση προκύπτει το ποσό του φόρου που πρέπει να πληρώσουμε.
Παράδειγμα
Ας υποθέσουμε ότι ένα εργαζόμενο άτομο έχει ετήσιο εισόδημα 10.000€ και φορολογείται με συντελεστή 22%. Η φορολογική βάση είναι το εισόδημα του και ο φορολογικός συντελεστής το 22%. Τότε το άτομο θα πρέπει να καταβάλλει φόρο στο κράτος 10.000*0.22=2.200€.
Διακρίσεις Φόρων
Οι φόροι διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Άμεσοι είναι οι φόροι που υπολογίζονται με βάση κάποια φορολογική βάση, ενώ
έμμεσοι είναι οι φόροι που επιβάλλονται στο αντικείμενο του φόρου.
Με τη σειρά τους, οι άμεσοι φόροι μπορούν να διακριθούν σε προοδευτικούς, αναλογικούς και αντίστροφα προοδευτικούς.
- Προοδευτικός φόρος είναι εκείνος όπου ο φορολογικός συντελεστής αυξάνεται καθώς αυξάνεται η φορολογική βάση στην οποία εφαρμόζεται ο συντελεστής.
- Αναλογικός φόρος είναι εκείνος με τον οποίο ο φορολογικός συντελεστής δεν αλλάζει όταν αλλάζει η φορολογική βάση.
- Αντίστροφα προοδευτικός φόρος είναι εκείνος στον οποίο ο φορολογικός συντελεστής μειώνεται καθώς αυξάνει η φορολογική βάση. Αυτή η κατηγορία όμως είναι σπάνια, καθώς άτομα με μικρότερα εισοδήματα επιβαρύνονται περισσότερο.
Παράδειγμα προοδευτικού φόρου από τους φορολογικούς συντελεστές εισοδήματος του 2017
κάτω από € 20.000: 22%
€ 20.001 – € 30.000: 29%
€ 30.001 – € 40.000: 37%
πάνω από € 40.000: 45%
Μια σημαντική σημείωση για την εφαρμογή του προοδευτικού φόρου είναι το γεγονός ότι δεν εφαρμόζεται γραμμικά, αλλά κλιμακωτά. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, ένα άτομο με εισόδημα 25.000 θα πρέπει να πληρώσει το φόρο που του αναλογεί για τα πρώτα 20.000, δηλαδή 20.000*22%, και το φόρο που αναλογεί στα υπόλοιπα 5.000, δηλαδή 5.000*29%. Συνεπώς το τελικό ποσό που οφείλει στο κράτος είναι: 20.000*0,22+5.000*0,29=4400+1450=5.850 ευρώ.
Πλεονέκτημα και Μειονέκτημα Έμμεσων Φόρων
Το πλεονέκτημα της έμμεσης φορολόγησης είναι ότι είναι λιγότερο κοστοβόρα η συλλογή της σε σύγκριση με τους άμεσους φόρους, καθώς το ποσό του φόρου συμπεριλαμβάνεται στην τιμή του προϊόντος.
Ωστόσο, το βασικό μειονέκτημα της έμμεσης φορολογίας είναι ότι επηρεάζει τα κίνητρα και την συμπεριφορά των ανθρώπων. Σε περιπτώσεις όπου η έμμεση φορολογία είναι υπερβολικά υψηλή, κάποια άτομα ενδέχεται να καταφύγουν στη φοροδιαφυγή. Συχνά παρατηρούμε πωλητές που επιλέγουν να μην κόβουν αποδείξεις, για να αποφύγουν τον φόρο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα έσοδα της κυβέρνησης από την φορολογία θα είναι μικρότερα από αυτά που αρχικά ανέμενε.
Για αυτό το λόγο, κάθε αύξηση του φορολογικού συντελεστή αυξάνει τα φορολογικά έσοδα μέχρι ένα σημείο, μετά από το οποίο κάθε περαιτέρω αύξηση του φορολογικού συντελεστή μειώνει τα φορολογικά έσοδα, είτε λόγω αδυναμίας κατανάλωσης από τον πολίτη, είτε λόγω φοροδιαφυγής.
Φορολογία στην Ελλάδα
Η φορολογία στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, πραγματοποιείται μέσω άμεσων και έμμεσων συστημάτων φορολόγησης. Οι φόροι συλλέγονται από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, η οποία εποπτεύεται από την βουλή των Ελλήνων.
Λόγω της μεγάλης φοροδιαφυγής και της στενότητας της φορολογικής βάσης (χαμηλό εισόδημα) η άμεση φορολογία είναι ιδιαίτερα χαμηλή στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η είσπραξη των φόρων να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε έμμεσους φόρους.
Το διάγραμμα παρουσιάζει την κατανομή των συνολικών φορολογικών εσόδων ανάμεσα σε άμεσους και έμμεσους φόρους στην Ελλάδα για τα έτη 2016 και 2017. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από την ιστοσελίδα του ΟΟΣΑ. [1]
Η επιβολή χαμηλότερης άμεσης φορολογίας και υψηλότερης έμμεσης είναι άδικη για τις οικονομικά αδύναμες τάξεις, καθώς αυτές καταναλώνουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους που σημαίνει ότι επιβαρύνονται αναλογικά με υψηλότερους φόρους. Με άλλα λόγια, όταν ο φόρος επιβάλεται στην αγορά του προϊόντος, τότε ο φόρος είναι ο ίδιος για όλους, αδιακρίτου μισθού και ιδιοκτησίας. Έτσι, ένα άτομο με μηνιαίο μισθό 100.000 και ένα άλλο με 1.000 θα καταλήξουν να πληρώσουν το ίδιο ποσό φόρου στο κράτος, ακόμα και αν ο μισθός του ενός είναι αναλογικά 100 φορές μεγαλύτερος από τον άλλον. Ταυτόχρονα, τα άτομα με υψηλό εισόδημα έχουν την δυνατότητα να αποταμιεύουν μέρος του εισοδήματος τους ενώ τα άτομα με χαμηλό εισόδημα καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος του σε προϊόντα και υπηρεσίες. Συνεπώς, ένας φόρος που επιβάλεται στην αγορά του προϊόντος ζημιώνει περισσότερο τα άτομα με χαμηλό εισόδημα. Για αυτό τον λόγο, η αύξηση της έμμεσης φορολογίας δεν βοηθά να επιτευχθεί ένας από τους βασικούς σκοπούς της φορολόγησης, ο οποίος είναι η διανομή του εισοδήματος από τα άτομα με υψηλότερο εισόδημα σε αυτά με χαμηλότερο, αλλά αντιθέτως εντείνει ακόμα περισσότερο την ανισοκατανομή ανάμεσα στα μέλη μίας χώρας.
Το διάγραμμα παρουσιάζει τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα καθώς και τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ για τα χρόνια 2000-2007. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από την ιστοσελίδα του ΟΟΣA.
Όπως διακρίνεται στο διάγραμμα, μέχρι το 2010 τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν χαμηλότερα από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, κάτι που άλλαξε μετά το 2011. Το 2010 η Ελλάδα λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους της και κατά συνέπεια της χαμηλής αξιοπιστίας που ενέπνεε, έχασε τη δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές με επιτόκια που ήταν σε λογικά πλαίσια, και έτσι κατέφυγε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που όμως συμφώνησαν να τη δανείζουν με την προϋπόθεση να επιτύχει συγκεκριμένα πρωτογενή πλεονάσματα. Για να το επιτύχει αυτό η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα.
Φορολογία σε Επιχειρήσεις
Όταν ένα αγαθό φορολογείται, οι αγοραστές και οι πωλητές αυτού του αγαθού μοιράζονται το φόρο.
Ποιος όμως θα επιβαρυνθεί με το μεγαλύτερο μέρος του φόρου;
Γενικά σε ένα αγαθό όταν η τιμή αυξάνεται, η ποσότητα που αγοράζουν οι καταναλωτές μειώνεται. Ανάλογα με το αγαθό, η μείωση της ποσότητας σε σχέση με την τιμή μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο έντονη. Αυτό εξαρτάται βέβαια και από τη φύση του προϊόντος. Για παράδειγμα, για να μειώσει τον αριθμό των τσιγάρων ένας καπνιστής η τιμή θα πρέπει να ανέβει υπερβολικά υψηλά για να τον αποθαρρύνει, διότι λόγω του εθισμού του θα θυσιάσει λίγα ακόμη χρήματα για να συνεχίσει να καπνίζει. Αν όμως αυξηθεί η τιμή σε κάποιο αγαθό για το οποίο έχει αρκετές επιλογές ο καταναλωτής να το υποκαταστήσει, όπως τα μπισκότα ή τα ψάρια, οι καταναλωτές θα μειώσουν γρήγορα την ποσότητα που θα αγοράζουν γιατί έχουν πολλές ακόμη φθηνότερες επιλογές.
Στην προσπάθειά του, λοιπόν, να μεταφέρει το μεγαλύτερο ποσοστό του φόρου στους καταναλωτές, ένας πωλητής θα έχει μεγαλύτερη επιτυχία στα τσιγάρα παρά στα ψάρια ή τα μπισκότα. . Ο πωλητής ψαριών επειδή δεν έχει μεγάλα περιθώρια να ανεβάσει τις τιμές του θα πρέπει να επωμιστεί μεγάλο μερίδιο της φορολόγησης, ενώ ο πωλητής τσιγάρων θα χρεωθεί αρκετά μικρότερο ποσοστό του φόρου.
Παράλληλα, οι υπερβολικά υψηλοί φόροι έχουν αρνητικές επιπτώσεις, όχι μόνο για τους επιχειρηματίες οι οποίοι χάνουν κίνητρο για να επενδύσουν, καθώς οι φόροι στις επιχειρήσεις μειώνουν τα προσδοκώμενα κέρδη τους, αλλά και για τους εργαζομένους, των οποίων ο μισθός ενδέχεται να μειωθεί.
Παρακάτω φαίνεται ο φορολογικός συντελεστής των επιχειρήσεων στην Ελλάδα ο οποίος ανέρχεται στο 28%, σημαντικά μεγαλύτερος από τον μέσο φορολογικό συντελεστή των χωρών του ΟΟΣΑ που κυμαίνεται στο 22%.
Το διάγραμμα παρουσιάζει τους φορολογικούς συντελεστές των επιχειρήσεων ορισμένων Χωρών του ΟΟΣΑ. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από την ιστοσελίδα του ΟΟΣΑ.
Το διάγραμμα παρουσιάζει το φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο των φορολογικών συντελεστών τον Χωρών του ΟΟΣΑ. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από την ιστοσελίδα του ΟΟΣΑ.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι αποφάσεις που αφορούν το φορολογικό σύστημα της Ελλάδας είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, γένους, επαγγέλματος ή ιδιοκτησίας. Οι φόροι επηρεάζουν κάθε πτυχή της καθημερινότητας μας. Ένα παιδί που αγοράζει τσίχλες στο περίπτερο πληρώνει ένα ποσοστό φόρου στο κράτος χωρίς καν να το γνωρίζει. Κανείς δεν είναι υπέρ του να πληρώνει φόρους, παρόλα αυτά λίγοι λαμβάνουν υπόψιν τη χρησιμότητα τους. Είναι εύκολο για κάποιον να πάρει τη δημόσια περίθαλψη, τη δημόσια εκπαίδευση, ακόμα και τα πεζοδρόμια και τους δρόμους ως δεδομένα, αλλά όλα αυτά μπορούν να παρέχονται χάρη των κρατικών φόρων.
Η φορολόγηση μιας χώρας είναι ένα θέμα που απασχολεί τους οικονομολόγους εδώ και πολλά χρόνια και παρόλα αυτά δεν υπάρχει κάποια εύκολη απάντηση, ένα τέλειο σύστημα. Είναι μια λεπτή ισορροπία, και υπάρχουν πολλοί παράγοντες που απειλούν να διαταράξουν αυτήν την ισορροπία. Συνεπώς, η ευθύνη πέφτει στην εκάστοτε κυβέρνηση να βρει αυτήν τη μέση λύση που θα συλλέγει τα απαραίτητα έσοδα για το κράτος ενώ ταυτόχρονα δεν θα αδικεί τον πολίτη.
[1] Ο ΟΟΣΑ απαρτίζεται από ένα σύνολο αναπτυγμέων χωρών που υποστηρίζουν τις αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Οι χώρες που συμμετέχουν στον ΟΟΣΑ είναι οι ακόλουθες: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιρλανδία, Ισλανδία, Τουρκία, Ισπανία, Φιλανδία, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία, Πορτογολία, Σουηδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Μεξικό, Τσεχία, Κορέα, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία.
- Κήττας Χρήστος, Οι Έμμεσοι φόροι ως μέσο τόνωσης της αγοράς
- Mankiw, Taylor, Ashwin Οικονομική των Επιχειρήσεων, Εκδόσεις Τζιόλα
- Harvey, Rosen, Gayer, Δημόσια Οικονομική, Σύγχρονη θεωρία και ελληνική πραγματικότητα, Εκδόσεις Κριτική
ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΠΑΔΟΚΩΣΤΑΝΤΑΚΗ
Η Στέλλα ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό MSc in Economics του τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών καθώς και είναι κάτοχος πτυχίου προπτυχιακών σπουδών από το ίδιο τμήμα. Επίσης εχει εργαστεί εθελοντικά στην εκπαίδευση και έχει ασχοληθεί με project οικονομικής ανάλυσης.