1 Μαΐου 2020
Τους τελευταίους μήνες, από τον Μάρτιο του 2020, τη δημοσιογραφική επικαιρότητα μονοπωλούν οι εξελίξεις της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, παράλληλα με τον αγώνα κατά του κορωνοϊού, διεξάγεται ένας σιωπηρός πόλεμος με εξίσου παγκόσμια εμβέλεια και ανησυχητικές εξελίξεις. Ο πόλεμος τιμών του πετρελαίου. Η εμπορική διαμάχη που οδήγησε τις τιμές του μαύρου χρυσού στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας του.
Όπως θα περίμενε κανείς, η κρίση των τιμών δεν είναι ασυσχέτιστη με την υγειονομική κρίση. Η απαγόρευση κυκλοφορίας που εφαρμόστηκε στην πολυπληθέστερη οικονομία του κόσμου, την Κίνα, και η ταχεία εξάπλωση της επιδημίας προμήνυε μια σημαντική μείωση στην κατανάλωση καυσίμων. Σταδιακά, εργοστάσια ανέστειλαν τη λειτουργία τους, αεροπορικές εταιρείες έπαυσαν τις επιβατικές πτήσεις και εκατομμύρια πετρελαιοκίνητα και βενζινοκίνητα οχήματα παρέμειναν ανενεργά. Μαζί με την κατανάλωση πετρελαίου καταρρακώθηκε η ζήτησή του, και μαζί με αυτήν, οι τιμές του.
Πως ξεκίνησε
Ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου, η Σαουδική Αραβία, μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή και εξαγωγή πετρελαίου, προέβλεψε την επερχόμενη κρίση της αγοράς, και το σοβαρό οικονομικό αντίκτυπο που θα επέφερε στην εθνική της οικονομία. Προκειμένου να διατηρηθούν τα κέρδη της σε βιώσιμα επίπεδα, εισηγήθηκε στον Οργανισμό Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC) τη μείωση της εξόρυξης και παραγωγής πετρελαίου όλων των χωρών κατά 1,5 περίπου εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Η πολιτική αυτή, σταδιακά θα έριχνε την παγκόσμια προσφορά με αποτέλεσμα το προϊόν να διατηρηθεί περιζήτητο με τις τιμές του να παραμένουν σε ικανοποιητικά υψηλά επίπεδα. Η πρόταση βρήκε θετική απόκριση από χώρες-συμμάχους της Σαουδικής Αραβίας και από μέλη του οργανισμού, ωστόσο προσέκρουσε στις αντιρρήσεις ενός εξαιρετικά ισχυρού παράγοντα, της Ρωσίας. Συγκεκριμένα, ο Ρώσος υπουργός ενέργειας, κατά τη συνέλευση του οργανισμού στις 6 Μαρτίου, δήλωσε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε μέτρα μείωσης της παραγωγής πετρελαίου προτού ολοκληρωθεί η πλήρης ανάπτυξη της πανδημίας. Η δήλωση αυτή σήμανε τη ρήξη της συνεργασίας της χώρας με τον OPEC.
Οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές έκαναν λόγο για προσπάθεια της Ρωσίας να πλήξουν την παραγωγή των αμερικανικών εταιρειών σχιστολιθικού πετρελαίου. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές η πτώση των τιμών θα επέφερε ισχυρό πλήγμα στον κλάδο που ανέδειξε τις ΗΠΑ ως παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη στον χώρο της ενέργειας.
Η στάση της Ρωσίας προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας, η οποία αντί για μείωση της παραγωγής προχώρησε σε περαιτέρω αύξησή της, γεγονός που προκάλεσε την ακόμα εντονότερη μείωση των τιμών. Σε διάστημα ενός μήνα, η ενδεικτική τιμή του αμερικανικού πετρελαίου (West Texas Intermediate – WTI) από περίπου $47 το βαρέλι στις 6 Μαρτίου, υποχώρησε στα $26 ανά βαρέλι στις 6 Απριλίου.
«Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του σύγχρονου εμπορίου όπου ο μαύρος χρυσός απέκτησε αρνητική τιμή πώλησης»
Στο μεταξύ, η απαγόρευση κυκλοφορίας και τα λεγόμενα lockdowns άρχισαν να εφαρμόζονται σε πολλές χώρες εκτός Κίνας. Πλέον οι τιμές υποχωρούσαν όχι μόνο λόγω της αυξημένης προσφοράς αλλά και λόγω της αρκετά μειωμένης παγκόσμιας ζήτησης. Η σχεδόν μηδενική κατανάλωση είχε ως αποτέλεσμα οι δεξαμενές των διυλιστηρίων και των εργοστασίων να γεμίσουν και έτσι να μην υπάρχει πλέον χώρος αποθήκευσης. Οι επενδυτές και οι βιομήχανοι ήταν όλο και λιγότερο πρόθυμοι να παραγγείλουν πετρέλαιο αφού αυτό έπαψε να χρησιμοποιείται. Οι πωλητές πετρελαίου, προκειμένου να πουλήσουν, ήταν διατεθειμένοι να χρεώσουν όλο και χαμηλότερες τιμές, έως ότου αυτές να μηδενιστούν. Για μερικές ώρες μάλιστα, ποσότητα WTI πετρελαίου πωλήθηκε για -40 δολάρια ανά βαρέλι στην αγορά παραγώγων! Οι πωλητές ήταν πλέον πρόθυμοι να πληρώσουν για να απαλλαγούν από το προϊόν. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του σύγχρονου εμπορίου όπου ο μαύρος χρυσός απέκτησε αρνητική τιμή πώλησης. Από πολύτιμο περουσιακό στοιχείο, κατέληξε μια ανεπιθύμητη υποχρέωση.
Πότε ξανασυνέβη
Αν και τα επίπεδα των τιμών αγγίζουν το φάσμα του πρωτόγνωρου, δεν είναι η πρώτη φορά που η αγορά πετρελαίου βρίσκεται σε κρίση. Η πιο πρόσφατη ραγδαία πτώση των τιμών ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2014, όταν μια σταδιακή μείωση της κατανάλωσης της Κίνας και της Ινδίας, αλλά και η ανάπτυξη του κλάδου εξόρυξης σχιστολιθικού πετρελαίου στη Β.Αμερική, έφεραν και τότε στο τραπέζι του OPEC την πρόταση μείωσης της παραγωγής. Η Σαουδική Αραβία, η ισχυρότερη οικονομία του οργανισμού, είχε και τότε αποφασίσει την διατήρηση του επιπέδου παραγωγής με αποτέλεσμα οι τιμές να μειωθούν κατά 70%.
Συνέπειες
Η λεγόμενη «ελεύθερη πτώση» των τιμών του πετρελαίου επιφέρει τόσο άμεσες όσο και έμμεσες επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Συγκεκριμένα, το άμεσο αποτέλεσμα αφορά και πλήττει τις χώρες που κυρίως εξάγουν πετρέλαιο όπως η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία. Κάθε μια από αυτές τις χώρες εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσει έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο, εφόσον οι εισαγωγές ξεπεράσουν τις εξαγωγές σε αξία. Σταδιακά τα κράτη θα χρειαστεί να αυξήσουν τον δημόσιο δανεισμό τους ώστε να χρηματοδοτήσουν το εμπορικό έλλειμμα ενώ παράλληλα οι εταιρείες εξαγωγών που χάνουν έσοδα θα μειώσουν την απασχόληση αυξάνοντας τα ποσοστά ανεργίας. Η επακόλουθη ύφεση που θα προκληθεί αποτελεί μία από τις έμμεσες επιπτώσεις στην οικονομία των εξαγωγών χωρών.
Για τις χώρες που κυρίως εισάγουν πετρέλαιο όπως η Κίνα και τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μείωση των τιμών του πετρελαίου σημαίνει μείωση του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων. Η φθηνότερη ενέργεια και τα χαμηλότερα έξοδα καυσίμων θα δώσουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να μειώσουν τελικά τις τιμές των προϊόντων, στην προσπάθειά τους να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Οι οικονομολόγοι ονομάζουν το αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου αποπληθωρισμό, ο οποίος θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο.
Οι πετρελαϊκές κρίσεις είναι ένα από τα πλέον σημαντικά μακροοικονομικά φαινόμενα του τελευταίου αιώνα. Η μελέτη τους συνδέει τόσο οικονομικές όσο και γεωπολιτικές διαστάσεις και περιπλέκει τις εκτιμήσεις των ειδικών για τα αποτελέσματά τους. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που η τιμή του πετρελαίου χρησιμοποιείται τόσο συχνά σε οικονομικές αναλύσεις, αφού κανένα άλλο προϊόν δεν επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό την οικονομική πορεία του πλανήτη. Έναν πλανήτη που μέσω της κρίσης του ιού, καλείται όσο ποτέ άλλοτε να αλλάξει.
- https://www.odi.org/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/9589.pdf
- https://www.vox.com/2014/11/28/7302827/oil-prices-opec
- https://www.investopedia.com/ask/answers/030315/why-did-oil-prices-drop-so-much-2014.asp
- https://www.kathimerini.gr/1075052/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/se-argo-8anato-odhgoyntai-oi-amerikanikes-petrelaikes
- https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/Could-Brent-Crude-Oil-Prices-Ever-Fall-Into-Negative-Territory.html
- https://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/2011585/giati-xekinhse-h-saoydikh-aravia-pagkosmio-petrela.html
- https://www.alpha.gr/-/media/alphagr/files/group/agores/weekly-economic-report/2020/weekly30042020.pdf
- https://www.insider.gr/epiheiriseis/trapezes/135924/alpha-bank-pos-odigithikame-se-arnitikes-times-sta-symbolaia