Τι είναι το σχέδιο Ηρακλής και γιατί είναι τόσο χρήσιμος για τις τράπεζες;
Ας εξηγήσουμε αρχικά μια βασική έννοια: τι είναι ένα asset;
Asset ή στοιχείο ενεργητικού για μια επιχείρηση ή ένα άνθρωπο είναι το σύνολο των οικονομικών πόρων των οποίων η εκμετάλλευση μπορεί να προσφέρει οικονομικά και άλλα οφέλη. Μπορεί να είναι από ένα μηχάνημα για ένα εργοστάσιο εμφιάλωσης μέχρι ένα κτίριο που στεγάζεται μια επιχείρηση. Τέτοια στοιχεία είναι λοιπόν βασικά για την ύπαρξη και την λειτουργία μιας επιχείρησης. Όμως τι μπορεί να είναι ένα στοιχείο που αποφέρει κέρδη σε μια τράπεζα; Ένα τέτοιο στοιχείο θα μπορούσε να αποτελεί ένα δάνειο το οποίο έχει δώσει η τράπεζα σε έναν ιδιώτη. Ο ιδιώτης θα πρέπει να αποπληρώσει, όχι μόνο το κεφάλαιο που του έδωσε η τράπεζα, αλλά και τόκους επί του κεφαλαίου. Άρα η τράπεζα έχει την απαίτηση να λάβει κάποια χρήματα. Αυτή όμως η απαίτηση έχει κάποια αξία και μπορεί να γίνει αντικείμενο αγοραπωλησίας με το ίδιο τρόπο που πωλείται ένα μπουκάλι νερό, ένα αυτοκίνητο και οποιοδήποτε άλλο αγαθό. Φυσικά η επένδυση αυτή της εκάστοτε τράπεζας εμπεριέχει ένα στοιχείο κινδύνου, αυτό της μη αποπληρωμής του δανείου. Αυτό ονομάζεται πιστωτικός κίνδυνος. Η φερεγγυότητα του δανειολήπτη σε συνδυασμό με παράγοντες από το χρηματοοικονομικό περιβάλλον διαμορφώνουν το επιτόκιο του δανείου. Όσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να μην αποπληρωθεί το δάνειο τόσο μεγαλύτερο είναι και το επιτόκιο δανεισμού. Βέβαια ο ακριβής προσδιορισμός του εξαρτάται από τη πολιτική της εκάστοτε τράπεζας.
Εδώ έρχεται να συμπληρώσουν την όλη ιστορία τα κόκκινα δάνεια. Τα δάνεια αυτά ονομάζονται «κόκκινα» (ή NPL: Non–Performing Loans) γιατί δεν εξυπηρετούνται, είτε ως προς τους τόκους, είτε ως προς το κεφάλαιο. Συνεπώς οι τράπεζες έχουν δώσει ένα χρηματικό ποσό και είτε δεν έχουν πάρει πίσω κάποιο κέρδος, είτε έχουν υποστεί ζημία αντιστοίχως. Λόγω της οικονομικής κρίσης τα δάνεια αυτού τους είδους έχουν αυξηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό που έχει αποφασιστεί να γίνει μια κεντρική διαχείρισή τους. Αυτό σχεδιάζεται να το αναλάβει μια εταιρία τύπου AMC (Asset Management Company) και η λειτουργία της θα ρυθμίζεται από το σχέδιο Ηρακλής.
Το σχέδιο αυτό λέγεται ότι πρόκειται να ψηφιστεί από το κοινοβούλιο εντός του έτους με στόχο την ελάφρυνση των τραπεζών από κόκκινα δάνεια έως και 30 δισ ευρώ. Να σημειωθεί το θετικό κλίμα που επικρατεί στις αγορές σχετικά με το όλο σχέδιο. Αναμένεται μάλιστα με την ελάφρυνση του ισολογισμού των τραπεζών να βελτιωθεί σημαντικά η πιστοληπτική ικανότητά τους. Με τη σειρά της αναμένεται να τονωθεί η εγχώρια οικονομία αφού θα καταστεί πιο εύκολη η δανειοδότηση των επιχειρήσεων.
Και πώς θα τα διαχειριστεί αυτή η εταιρία;
Ας εξηγήσουμε πρώτα τι είναι ένα χαρτοφυλάκιο. Χαρτοφυλάκιο, ή αλλιώς portofolio, είναι ένα σύνολο από assets και μπορεί να περιέχει από πίνακες ζωγραφικής μεγάλης αξίας μέχρι μετοχές και ομόλογα, τα οποία γίνονται αντικείμενο συναλλαγών, και η αξία των οποίων παρακολουθείται συχνά. Έτσι η εταιρία τύπου AMC θα δημιουργήσει χαρτοφυλάκια που θα αποτελούνται μεταξύ άλλων από κόκκινα δάνεια και θα μεσολαβήσει για την πώλησή τους σε επενδυτές. Έτσι οι τράπεζες θα λάβουν κάποιο ποσό έναντι ενός δανείου το οποίο ήταν πιθανό να μην αποπληρωθεί ποτέ. Τέτοιες πρακτικές διαχείρισης κόκκινων δανείων συναντώνται στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια και μάλιστα παράδειγμα υιοθέτησης τέτοιων λύσεων αποτελεί η γειτονική Ιταλία.
Πώς θα γίνει η διαχείριση των χαρτοφυλακίων;
Κάθε χαρτοφυλάκιο θα αποτελείται από δάνεια και άλλα στοιχεία με διαφορετικό κίνδυνο ώστε το μίγμα τους να είναι πιο ελκυστικό από ότι αν ήταν το κάθε ένα ξεχωριστά. Έτσι, ένα χαρτοφυλάκιο μπορεί να χωριστεί σε χαμηλού και υψηλού ρίσκου μέρη. Η όλη πρακτική βασίζεται στη θεωρία χαρτοφυλακίου και αποτελεί τη τεχνική «διαφοροποίησης χαρτοφυλακίων». Ουσιαστικά αν ένα μέρος του χαρτοφυλακίου αποδειχθεί ζημιογόνο, ένα άλλο μέρος του χαρτοφυλακίου μπορεί να καλύψει αυτή τη ζημιά. Για παράδειγμα, ένα χαρτοφυλάκιο μπορεί να έχει σαν σίγουρο μέρος μία κατάθεση με σίγουρη απόδοση ή ένα ομόλογο από ένα αξιόπιστο κράτος και σαν επικίνδυνο μέρος ένα κόκκινο δάνειο ή μια μετοχή από το χρηματιστήριο. Ένα πιθανό σενάριο σε αυτό το παράδειγμα είναι να προκύψει μια ζημιά από το επισφαλές μέρος του η οποία όμως να μη ξεπερνά το κέρδος από τους τόκους της σίγουρης κατάθεσης.
Εν τέλει η επιλογή του επενδυτή να επενδύσει πάνω σε ένα σχέδιο βασίζεται στο κατά πόσο αυτός θα είναι φιλικά προσκείμενος σε επικίνδυνες επενδύσεις που επιφέρουν μεγάλο εύρος κερδών ή είναι λιγότερο επιθετικοί και επιδιώκουν τη βεβαιότητα έναντι υψηλών αλλά λιγότερο πιθανών αποδόσεων. Αξίζει εδώ να αναφερθεί η πτωτική πορεία των αποδόσεων διεθνώς, πράγμα που ωθεί ολοένα και περισσότερο τους επενδυτές στα ελληνικά assets.
Ο ρόλος του ελληνικού κράτους σε όλο αυτό;
Ο ρόλος του κρατικού μηχανισμού θα είναι αυτός του εξασφαλιστή ή εγγυητή για τα χαρτοφυλάκια που θα δημιουργηθούν. Θα υπάρξουν βέβαια συγκεκριμένοι όροι ώστε να μην επιβαρυνθεί ο κρατικός προϋπολογισμός. Τέτοιοι όροι μπορούν να αποτελούν:
1. Η πληρωμή εγγύησης από το κράτος ενός μόνο μέρους του portofolio (σε μορφή ομολόγου), και μάλιστα του λιγότερο επικίνδυνου μέρους του.
2. Η πληρωμή αυτού του ποσού από το κράτος να γίνει με τη προϋπόθεση πώλησης σε ιδιώτες πλέον του μισού του υπολοίπου του χαρτοφυλακίου.
Αν το σχέδιο υλοποιηθεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα είναι σίγουρο επακόλουθο η βελτίωση των συνθηκών όχι μόνο για την επιβίωση των τραπεζών αλλά και την ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας.
- https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_19_6058
- ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ-ΠΕΤΡΑΛΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΤΖΑΒΑΛΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΞΑΝΘΟΥΔΑΚΗΣ
Ο Χρήστος είναι διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Υπολογιστών από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.